Şirketler Topluluğu Nedir?

Yazar: Av. Deniz Nalbant 

I. Giriş

6762 sayılı eski Türk Ticaret Kanunu döneminde şirketler topluluğuna ilişkin özel bir düzenleme bulunmamaktaydı. Ancak, 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nun (“TTK”) yürürlüğe girmesiyle birlikte, TTK’nın 195-210. maddeleri arasında şirketler topluluğuna ilişkin düzenlemeler getirilmiş ve “hakim/bağlı şirket” kavramları Türk hukuk sistemine kazandırılmıştır.

TTK M.195/4 hükmü, şirketler topluluğunu “Hakim şirkete doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan şirketler, onunla birlikte şirketler topluluğunu oluşturur.” şeklinde tanımlamaktadır. Bu tanımdan hareketle, şirketler topluluğu; bir şirket veya teşebbüs ile bunlara belirli hakimiyet araçlarıyla doğrudan veya dolaylı olarak bağlı olan ticaret şirketlerinden oluşan bir yapı olarak ifade edilebilir.

Şirketler topluluğundan bahsedebilmek için en az üç ticaret şirketinin bulunması gerekmektedir[1]. Bu husus TTK’da açıkça belirtilmemiş olsa da, Ticaret Sicili Yönetmeliği (“TSY”) ile birlikte değerlendirildiğinde bu sonuca ulaşılmaktadır. TTK M.195/5 uyarınca şirketler topluluğunun varlığı için bir hakim şirket ve ona bağlı birden fazla şirketin bulunması gerekmektedir. Bu bağlamda, hakim şirketler “ana şirket”, bağlı şirketler ise “yavru şirket” olarak konumlandırılmaktadır. TSY M.105 ise şu şekilde düzenlenmiştir:

“Kanunun 195. maddesinin dördüncü fıkrası anlamında, bir şirketler topluluğu, bir ticaret şirketi ile buna doğrudan veya dolaylı olarak bağlı bulunan en az iki ticaret şirketinden meydana gelir.”

Bu düzenlemeye göre şirketler topluluğunun oluşabilmesi için bir hakim şirket ve en az iki bağlı şirketin bulunması gerektiği sonucuna varılmaktadır[2].

Bu noktada, pratikte sıklıkla karıştırılan holding ve şirketler topluluğu kavramlarını birbirinden ayırmak faydalı olacaktır. Holdingler, anonim şirket olup, temel faaliyet alanları başka şirketlere iştirak etmektir. Holdingler, bağlı oldukları şirketler için bir çatı görevi görürken, şirketler topluluğu ise bir şirket türü değil, hukuki bir birlikteliğin adıdır[3]. Ayrıca holdingler tek bir şirket olarak varlık gösterebilirken, şirketler topluluğundan bahsedebilmek için birden fazla şirketin bulunması gerekmektedir.

Bunun yanı sıra, holdinglerin diğer şirketlerdeki hisse sahipliği oranı önemli bir kriter olmazken, şirketler topluluğu bakımından iştirak oranı, hakimiyeti sağlayacak düzeyde olmak zorundadır.

TTK M.198 ve devamında, şirketler topluluğu kapsamında faaliyet gösteren şirketlere çeşitli hak ve yükümlülükler getirilmiştir. Bunlardan biri de, TTK M.198’de düzenlenen bildirim, tescil ve ilan yükümlülüğüdür.

1.Hakim Şirket ve Bağlı Şirket Kavramları

TTK M.195 uyarınca şirketler topluluğu, bir hakim şirket ve en az iki bağlı şirketten oluşmaktadır. Bu nedenle, hangi şirketin hakim, hangisinin bağlı şirket olduğu tespit edilmelidir.

1.1. Hakim Şirket

Hakim şirket, TTK M.195’te belirtilen yöntemler aracılığıyla bağlı şirket üzerinde kontrol sağlayan şirkettir.

Kanunun 195. maddesinin 5. fıkrasında, hakim şirketin merkezinin veya yerleşim yerinin yurt içinde ya da yurt dışında bulunan bir teşebbüs de olabileceği belirtilmiştir. Bu hüküm, şirketler topluluğu hükümlerinin uygulanmasından kaçınmayı önlemek amacıyla geniş kapsamlı bir şekilde düzenlenmiştir[4].

Bu doğrultuda, TTK veya diğer ilgili mevzuatta yer alan her türlü şirket, işletme veya teşebbüs, yurt içinde veya yurt dışında bulunmalarına bakılmaksızın, hakim şirket kabul edilecektir.

1.2. Bağlı Şirket

Bağlı şirket, TTK M.195’te sıralanan hakimiyet mekanizmaları aracılığıyla üzerinde kontrol sağlanan şirket olarak tanımlanabilir.

Hakim şirket tanımının aksine, kanun maddesinde bağlı şirketin kapsamı genişletilmemiştir. Bu nedenle, bağlı şirketlerin yalnızca ticaret şirketleri ile sınırlı olduğu sonucuna varılmaktadır.

Bağlı şirketler, hukuki açıdan bağımsız bir varlığa sahip olmalarına rağmen, ekonomik açıdan hakim şirkete bağlıdır[5].

DİPNOTLAR

[1] Aksi görüş için bkz. Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku Şerhi, C. 1, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014, s. 302; Gül Okutan Nilsson, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na Göre Şirketler Topluluğu Hukuku, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul,2009 s. 68.

[2] Ünal Tekinalp, Sermaye Ortaklıklarının Yeni Hukuku, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020, s. 633-634.

[3] Hasan Pulaşlı, Şirketler Hukuku, s. 300.

[4] Fazıl Aydın, Yeni Türk Ticaret Kanununda Anonim Şirketler Limited Şirketler ve Şirketler Topluluğu, Bilge Yayınevi, Ankara, 2019, s. 214.

[5] Burcu İrge Erdoğan, Uluslararası Şirketler Topluluğunda Hakim Şirket İle Bağlı Şirket Arasında Doğabilecek Sorumluluk Davalarında Uygulanacak Hukuk Ve Yetkili Mahkeme, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 8, 2019, s. 122.