Elektrik Piyasasında Rekabetin Uyumlu Eylem ile İhlal Edilmesi ve Elder Kararı

Yazarlar: Av. Ahmet Berker &  Av. Deniz Nalbant 

Giriş

Elektrik piyasası, son yıllarda hem hukuki hem de ekonomik açıdan önemli bir dönüşüm sürecinden geçmiştir. Bu dönüşümün bir parçası olarak, Türkiye’deki elektrik dağıtım ve perakende satış sektörü, özelleştirme, serbestleşme ve rekabet düzenlemeleri ile önemli değişimlere sahne olmuştur. Rekabetin düzgün işlemesi ve piyasa dinamiklerinin sağlıklı bir şekilde gelişmesi adına, rekabet hukuku kurallarının etkin bir şekilde uygulanması kritik önem taşımaktadır. Bu bağlamda, Rekabet Kurulu tarafından verilen kararlar, sektördeki hukuki düzenin şekillenmesinde önemli bir rol oynamaktadır. Bu makalede, elektrik piyasasında rekabetin uyumlu eylemler yoluyla ihlal edilmesine ve özellikle ELDER Kararına odaklanılacaktır.

1. Uyumlu Eylem ve Rekabet Hukuku

Rekabetin Korunması Hakkında Kanunu (“Rekabet Kanunu”) uyarınca uyumlu eylemler, teşebbüslerin bağımsız davranışlarını birbirine paralel hale getirerek rekabeti kısıtlayan, koordine edilmiş hareketleri ifade etmektedir[1]. Rekabet Kanunu’nun 4. maddesinin 3. ve 4. fıkralarında belirtilen düzenlemeler doğrultusunda da, “iki veya daha fazla teşebbüsün, ekonomik ve rasyonel gerekçelerle açıklanamayan ve bir anlaşma olmaksızın fakat bilinçli olarak birbirine paralel hale getirilmiş rekabeti sınırlayıcı pazar davranışları” yasaklanmıştır.

1.1 Uyumlu Eylemin Unsurları

Kanun gerekçesinden hareketle uyumlu eylemin başlıca unsurları şu şekilde sıralanabilir:

• İki veya daha fazla teşebbüs olmalıdır: Uyumlu eylemin gerçekleşebilmesi için en az iki teşebbüsün olması gerekmektedir.
• Koordinasyon ya da işbirliği: Teşebbüsler arasında bir tür koordinasyon ya da işbirliği olmalıdır. Bu, paralel pazar davranışlarına yol açar.
• Dolaylı ya da doğrudan ilişki: Koordinasyon, teşebbüsler arasındaki doğrudan ya da dolaylı ilişkiden kaynaklanmalıdır.
• Bilincin varlığı: Bu ilişkinin amacı, taraflar arasındaki belirsizlikleri ortadan kaldırmak ve tarafların bu durumu bilinçli bir şekilde gerçekleştirmesidir.

2. Elektrik Piyasasında Rekabeti Kısıtlayan Davranışlar

Elektrik sektöründeki rekabeti kısıtlayan davranışların tespiti, piyasadaki teşebbüslerin faaliyetlerine bağlı olarak karmaşık hale gelebilmektedir[2]. Elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi süreci, tedarik ve dağıtım hizmetlerinin farklı tüzel kişilikler altında gerçekleştirilmesine yol açmış ve bu da şirketler arası rekabeti doğrudan etkilemiştir. Ayrıca, serbest tüketicilerin elektrik alımında daha geniş seçeneklere sahip olması, rekabetin artmasını sağlasa da, dağıtım şirketlerinin sahip oldukları avantajlar rekabeti sınırlayan faktörler oluşturabilmektedir.

3. ELDER Kararı ve İhlal Tespiti

Elder Kararı, Rekabet Kurulu’nun 15-03/33-18 sayılı ön araştırma kararı ve 15.01.2015 tarihli kararı, elektrik piyasasında rekabetin ihlali konusunda önemli bir örnektir. Bu karar, özellikle Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği (ELDER) ve üye teşebbüslerinin uyumlu eylem yoluyla rekabeti sınırlamalarını konu almaktadır.

• Kararın Konusu ve Detayları

ELDER, elektrik dağıtım şirketlerinin oluşturduğu bir dernek olup, bu dernek ve üye teşebbüsleri hakkında yapılan incelemelerde, bazı şirketlerin birbirlerinin dağıtım bölgelerinde faaliyet göstermemeye yönelik bir işbirliği içinde hareket ettikleri tespit edilmiştir. Bu tür bir işbirliği, rekabetin engellenmesi ve piyasa etkinliğinin azaltılması anlamına gelir.

• İlgili İddialar ve İncelemeler

Karara konu olan olayda, YAREN ELEKTRİK adlı bir perakende satış şirketi, elektrik perakende satış alanında faaliyet gösteren bir bağımsız tedaraik şirketidir (“BTŞ”) ve bu şirket, diğer dağıtım şirketleri ile rakip konumdadır. YAREN ELEKTRİK ile PTT arasında yapılması planlanan işbirliği, ELDER ve üye şirketlerin müdahaleleri ile engellenmiştir. İncelemeler sonucunda, ELDER ve üye şirketlerin, birbirlerinin bölgelerinde faaliyet göstermemeye yönelik koordinasyon içinde oldukları ve bu durumun Rekabet Kanunu M.4 bakımından ileride ihlal niteliği olabileceği Kurul tarafından not edilmiştir. Kurul aynı zamanda dağıtım şirketlerinin birbirlerinden teminat almamasına yönelik incelemesi sonucunda Bereket Enerji A.Ş. ye dahil olan Aydem Perakende ve Gediz Perakende’nin üç farklı teşebbüs ile ikili ve karşılıklı olarak sistem kullanım teminatı almama konusunda ve aldıkları teminatları da iade etme bakımından anlaştıkları gözlemlemiştir.

• Elder Kararının Hukuki Sonuçları

Rekabet Kurulu, ELDER ve üye şirketlerine Rekabet Kanunu’nun 9. maddesinin 3. fıkrası uyarınca uyarma cezası verilmesine karar vermiştir. Ayrıca, dağıtım şirketlerinin birbirleriyle teminat almama konusunda yaptıkları anlaşmalar da, rekabeti kısıtlayıcı bir etki oluşturduğundan, söz konusu teşebbüsler hakkında hukuki yaptırımlar uygulanmıştır.

Sonuç ve Değerlendirme

Elektrik piyasasında rekabetin ihlal edilmesi, sadece hukuki açıdan değil, ekonomik açıdan da ciddi sonuçlar doğurabilmektedir. ELDER Kararı, sektörün önemli aktörlerinin uyumlu eylem yoluyla rekabeti sınırlamalarının önlenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Rekabetin korunması ve piyasa koşullarının adil hale getirilmesi için, hukuki düzenlemelerin etkin bir şekilde uygulanması önemlidir. Bu karar, elektrik piyasasında rekabetin sağlanması adına önemli bir adım olmuştur ve sektördeki diğer teşebbüsler için de önemli bir ders niteliği taşımaktadır.

 

Konu hakkında detaylı bilgi almak isterseniz info@berkerberker.com adresinden bize ulaşabilirsiniz. 

DİPNOTLAR

[1] Avrupa Topluluğu Adalet Divanı tanımı: “ Teşebbüsler arasında hiçbir zaman bir anlaşmanın varlığı aşamasına gelmeyen, bunun yerine bilerek ikame ettikleri rekabetin risklerine karşı aralarında pratik işbirliği yaratan bir eşgüdüm şeklidir.

[2] Rekabet Kurulu 01-33/331-94 sayılı, 17.07.2001 tarihli kararında, teşebbüs niteliğinde gördüğü bir birliğin kendi kontrolünde olan bir üretim şirketi ile aralarında akdettikleri bir sözleşmeyi RKHK M.4 kapsamında ihlal edici görmemiştir.