Finansal Kiralama Sözleşmeleri ile Mülkiyeti Muhafaza Kaydı ile Satış Sözleşmelerinin Karşılaştırılması
Yazar: Av. Ahmet Berker & Av. Ayça Berker
Finansal Kiralama ve Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Satış Sözleşmesi, her iki taraf için önemli finansal araçlar olmasına rağmen, birbirinden farklı hukuki ve ticari özelliklere sahiptir. Bu iki sözleşme türü, özellikle işletmelerin ve ticari faaliyetlerin finansmanı bağlamında sıklıkla kullanılmakta olup, tarafların hak ve yükümlülükleri açısından önemli farklar içerir.
-
Finansal Kiralama (Leasing) Sözleşmesi:
Finansal kiralama, genellikle bir malın veya aracın uzun vadeli kiralanması işlemidir. Bu tür bir sözleşme, malın mülkiyetinin kiralayan (finansal kiralama şirketi) tarafından kiracıya devredilmesi ile gerçekleşir. Kiracı, malı kullanma hakkına sahipken, malın mülkiyeti kiralayan şirkette kalır. Ancak, finansal kiralamada önemli bir özellik, kiralama süresi sonunda malın kiracıya devredilmesi olasılığıdır. Bu devralma genellikle, kiralama süresi boyunca ödenen kiralama bedelleri ve son ödeme ile yapılabilir.
Sözleşme konusu mal kiracı tarafından kullanıldığı süreç boyunca mülkiyet kiralayanda kalmaktadır, ancak ödeme yükümlülükleri nedeniyle maliyetler kiracı üzerinde birikmeye devam etmektedir. Bu sözleşme, kiracının malın gerçek değerini ödeme isteği doğrultusunda, malın satışıyla sonlanabilmektedir.
-
Mülkiyeti Muhafaza Kaydıyla Satış Sözleşmesi:
Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmesi, malın satışının yapıldığı ancak malın mülkiyetinin, satış bedeli tam olarak ödenene kadar satıcıda kalmaya devam ettiği bir sözleşme türüdür.
Bu tür bir sözleşmede, alıcı malı kullanma hakkına sahipken, satış bedelinin tamamı ödenmediği sürece malın mülkiyeti kendisine geçmemektedir. Yani, alıcı malı kullanabilir, ancak mülkiyet hakkı, belirli koşullar (genellikle ödeme şartlarının yerine getirilmesi) sağlanmadan alıcıya devredilmez.
Bu sözleşme türü, ödeme sürecinin tamamlanmaması durumunda, malın satıcıya geri verilmesi gibi bir mekanizmayı da tetikleyebilir. Mülkiyetin muhafaza edilmesi, satıcının alacaklarını güvence altına almasına yardımcı olmaktadır. Ayrıca, alıcının ödeme yapmaması durumunda, satıcı malın geri alınmasını da talep edebilmektedir.
-
Sözleşmeler Arasındaki Temel Benzerlikler ve Farklar:
-
Mülkiyet ve Kullanım Hakkı:
Finansal kiralama sözleşmelerinde, malın mülkiyeti kiralayan şirkete ait kalırken, kiracı sadece kullanma hakkına sahiptir. Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmelerinde ise malın mülkiyeti, satış bedeli tam olarak ödenene kadar satıcıda kalmaktadır, alıcı ise malı kullanma hakkına sahiptir.
-
Sözleşmelerin Amacı ve Yapısı:
Finansal kiralama sözleşmeleri, kiracıya uzun vadeli kullanım hakkı ve malın gelecekteki mülkiyetine sahip olma imkânını sağlamaktadır. Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmeleri ise, satıcının alacaklarını güvence altına alırken, alıcıya malı kullanma hakkı tanır, ancak tam ödeme yapılmadıkça mülkiyet devri gerçekleşmez.
-
Sözleşmelerin Şekli:
Finansal kiralama sözleşmeleri yazılı olarak yapılmalıdır. Sözleşmenin konusu eğer bir taşınmaz ise, sözleşme ilgili taşınmazın tapu kütüğündeki şerhler hanesine kaydedilir. Ancak sözleşme konusu eğer bir taşınır ise; sicili bulunan taşınır mallar için ilgili sicillere tescil ve şerh edilir, eğer taşınırın özel sicili yoksa Finansal Kiralama, Faktöring ve Finansman Şirketleri Birliği tarafından tutulan özel sicile bu durum tescil edilir. Tüm bu işlemler, Birliğe ayrıca da bildirilmelidir.
Buna ek olarak, TMK m. 764/I uyarınca, taşınır bir malın mülkiyetinin saklı tutulmasının geçerli olabilmesi için ilk şart, sözleşmenin resmi şekilde yapılmasıdır. Ayrıca sözleşmenin geçerli olabilmesi için, mülkiyeti saklı tutma kaydıyla, malı satın alan alıcının yerleşim yeri noterliğince tutulan Mülkiyeti Saklı Tutma Siciline bu hususun kaydedilmesi gerekmektedir. Bu noktada Mülkiyeti Saklı Tutma Sicili kurucu etkiye sahiptir.
-
Ödeme Şartları:
Finansal kiralamanın söz konusu olduğu hallerde, kiracı düzenli olarak ödeme yapmaktadır. Kiralama süresi sonunda ise malın mülkiyeti devredilebilir. Mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmesinde ise alıcı, malı kullanma hakkına sahip olsa da ödeme tamamlanana kadar mülkiyet satıcıda kalır. Eğer ödeme yapılmazsa, satıcı malı geri alabilir.
Ayrıca belirtmek gerekir ki, Mülkiyeti Muhafaza kaydı ile satış sözleşmesi yalnızca taşınırlar için geçerli iken, Finansal Kiralama Sözleşmesi hem taşınırlar hem de taşınmazlar için söz konusu olabilir.
-
Sonuç
Finansal kiralama ve mülkiyeti muhafaza kaydıyla satış sözleşmeleri, benzer şekilde bir malın kullanımını içeriyor gibi görünse de mülkiyetin kimde kalacağı ve ödeme şartlarının nasıl düzenlendiği açısından belirgin farklar gösterir. Her iki sözleşme türü, ticari faaliyetlerde mal temini ve ödeme yükümlülüklerini düzenlemek için farklı yöntemler sunar ve her birinin avantajları ve dezavantajları vardır.
KAYNAKÇA
- Koyuncuoğlu, H. (2013). Finansal kiralama, faktoring ve finansman şirketleri kanununun taşınır eşya ile ilgili teminat hukuku ve icra-İflas hukuku düzenlemeleri karşısında incelenmesi(Doktora tezi). Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
- Demir, B. (2010). Mülkiyeti saklı tutma kaydı ile satım sözleşmesi(Yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Hukuk Anabilim Dalı, Özel Hukuk Bilim Dalı, İstanbul.
- Koyuncuoğlu, H. (2015). Finansal Kiralama Sözleşmesine İlişkin Uygulamadan Kaynaklanan Sorunların Değerlendirilmesi. On İki Levha Yayıncılık.
- Kabak, H. (2019). Finansal kiralama sözleşmesinde satış ve geri kiralama yöntemi(Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Özel Hukuk Anabilim Dalı, Özel Hukuk Programı, İzmir.